UMOWNY DZIAŁ SPADKU
Prawo polskie przewiduje dwa tryby zniesienia wspólności majątku spadkowego: sądowy oraz umowny. W obu trybach przedmiotem działu spadku są wyłącznie aktywa, czyli majątek spadkowy. Do działu spadku mają zastosowanie odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności. W związku z czym dokonanie działu spadku nie jest obligatoryjne, zaś stan wspólności spadkowej może trwać tak długo, jak istnieją składniki spadku, które mogłyby podlegać podziałowi. Należy mieć jednak na uwadze, że niedokonanie działu spadku jest
w praktyce źródłem wielu trudności, które z upływem czasu jedynie mogą się pogłębić. Chodzi tutaj zwłaszcza o konieczność rozliczania nakładów, wydatków i pożytków związanych ze spadkiem, a poza tym o uzgodnienia zasad posiadania poszczególnych przedmiotów wchodzących w jego skład. Dalsze komplikacje mogą zaś wyniknąć ze śmierci współspadkobierców, w których miejsce wchodzą ich spadkobiercy, a co za tym idzie krąg współuprawnionych z reguły znacząco poszerza się.
Niezależnie od tego czy zniesienie wspólności majątku spadkowego następuje w trybie umownym, czy sądowym, zastosowanie znaleźć mogą trzy różne sposoby działu spadku:
- podział spadku w naturze, określany inaczej podziałem fizycznym,
- przejęcie spadku,
- podział cywilny spadku.
Podział fizyczny spadku ma miejsce wtedy, gdy spadkobiercy przejmują poszczególne przedmioty należące do majątku spadkowego lub przedmioty powstałe w wyniku fizycznego ich podziału. W ramach tego sposobu udziały poszczególnych spadkobierców mogą zostać wyrównane w formie dopłat.
Z przejęciem spadku mamy do czynienia w sytuacji, gdy cały spadek przyznawany jest jednemu lub niektórym ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych odpowiednio do wartości przysługujących im udziałów w spadku.
Podział cywilny spadku polega na sprzedaży spadku osobie spoza kręgu spadkobierców
i podziale uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych pomiędzy spadkobierców.
Wspólność majątku spadkowego lub jego części można znieść, zawierając umowę o dział spadku. Stronami tego rodzaju umowy muszą być wszyscy spadkobiercy dziedziczący dany spadek. Co do zasady, oświadczenia woli stron umowy o dział spadku mogą być wyrażone przez każde zachowanie się tych osób, które ujawnia ich wolę w sposób dostateczny. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Ze względu na rodzaj przedmiotów wchodzących w skład dzielonego spadku, wymóg zawarcia umowy działowej w formie szczególnej może również wynikać z odrębnych przepisów.
Konieczna treść umowy o dział spadku obejmuje przede wszystkim: określenie przedmiotów podlegających działowi oraz sposobu działu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby
w jednej umowie działowej zastosować więcej niż jeden sposób zniesienia wspólności. Umowa o dział spadku może i z reguły zawiera postanowienia określające wysokość należnych poszczególnym spadkobiercom spłat lub dopłat. Umowa o dział spadku nie może zostać zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Obok postanowień zmierzających do zniesienia wspólności majątku spadkowego, spadkobiercy wielekroć czynią ustalenia co do obowiązku lub zakresu odpowiedzialności za poszczególne długi spadkowe.
Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Co za tym idzie, dział spadku nie musi być przedmiotem jednej umowy, lecz może zostać przeprowadzony w kilku kolejnych umowach obejmujących działy częściowe. Nie jest wykluczone objęcie częściowym działem umownym jednego tylko przedmiotu wchodzącego w skład majątku spadkowego.
